Blijf in je comfortzone, heb meer intimiteit en een goed gesprek: zomertips van filosoof Lammert Kamphuis.
Als er één periode is waarin je anders leeft dan je gewend bent, is het de zomer. Volgens filosoof Lammert Kamphuis is dat ook de tijd van het jaar waarin je kunt nadenken over hoe je de rest van je leven gaat doorbrengen. Dit zijn zijn tips voor de zomervakantie.
1. Blijf gerust ín je comfortzone
“Organisaties leggen tegenwoordig sterk de nadruk op jezelf verbeteren − voortdurend worden mensen opgeroepen toch vooral uitdagingen aan te gaan om ‘buiten hun comfortzone’ te treden. Maar die heb je niet voor niets! Voor Aristoteles is de hele werkelijkheid erop gericht datgene te verwezenlijken wat er in potentie in besloten ligt. Voor de mens komt dat neer op het ontdekken en ontwikkelen van zijn talenten. Of, zoals de Duitse filosoof Schlegel het scherp zegt: ‘In wat we aangenaam vinden zijn we geniaal.’ Dus neem vooral serieus waar je plezier in hebt. Zelf heb ik onlangs een parachutesprong gemaakt. Romans lezen past toch beter bij me. Wanneer je je ergens comfortabel bij voelt, is dat niet voor niets.”
2. Stel oordelen uit
“Je komt aan in een stad en na een tijdje denk je: wat een onaardige mensen wonen hier. Dat is dan gebaseerd op een paar toevallige ervaringen, een chagrijnige taxichauffeur, een nare ober. Je bent dan al snel geneigd te oordelen dat de stad niet deugt en gaat op zoek naar bevestiging van je oordeel. Die je prompt vindt.”
“Op zo’n moment heb je iets aan de sceptici. Iemand als Sextus Empiricus leert ons te twijfelen aan onze overtuigingen. Eigenlijk weet je niks, menen zij. Wat hen betreft zou je elk oordeel altijd moeten opschorten. ‘Elk nadeel heb zijn voordeel’, de uitspraak van Cruijff, past goed bij dit sceptische denken. Daar kun je op vakantie ook mee uit de voeten. Kom je in een stad met saaie gebouwen dan kun je je ergeren, of het zien als een kans om uren te lezen of lang in restaurants of cafés te zitten, want aan buiten mis je toch niks.”
3. Pas op voor je smartphone
Een smartphone op vakantie? Niet altijd een goed idee. “In mijn boek maak ik de vergelijking tussen het vuur en de smartphone. Het vuur beschermt ons, verwarmt ons en is een krachtig wapen. Maar het is ook gevaarlijk. Daarom staan we er ambivalent tegenover. Dat geldt precies zo voor de smartphone. Die heeft grote voordelen, zeker ook tijdens je vakantie. Maar alleen al door zijn aanwezigheid maakt hij dat we minder intense gesprekken voeren, zoals de Amerikaanse socioloog Sherry Turkle heeft aangetoond. De telefoon bemoeilijkt echt contact en we verleren de kunst van het vervelen. Hij is slecht voor onze slaap. Mijn suggestie is om met jezelf en je reisgenoten smartphone-vrije uren af te spreken.”
4. Meet minder, voel meer
“Geleidelijk zijn we steeds meer gaan meten – denk aan het aantal sterren voor een restaurant of een hotel. Of bij sporten aan onze snelheid, bij Facebook aan het aantal likes, de precieze duur van ons slaapgedrag. Enzovoort. Heidegger zag in metingen een poging van de mens om greep te krijgen op de wereld, een middel tegen ‘de angst voor wat we niet begrijpen’.”
“Ik pleit voor: ga meer op je intuïtie af. Dus als je aan het hardlopen bent, niet blijven proberen die hartslag op 140 te houden, maar luisteren naar je lichaam en je hart. Of tijdens je vakantie een beetje ronddwalen en een restaurant binnen gaan dat je bevalt, zonder naar de sterren te kijken. Het probleem met al dat meten is dat je minder naar je eigen ervaring leert luisteren en te veel afgaat op andermans beoordelingen.”
5. Voer een eerlijk gesprek
“Dit is niet zonder risico, maar op vakantie hebben we er wel alle tijd voor: een echt eerlijk gesprek. Met je geliefde of met vrienden. In de Italiaanse film Perfetti sconosciuti wordt gesuggereerd dat we de mensen die het dichtst om ons heen staan nauwelijks kennen. Omdat we allemaal van alles verbergen − onze grootste angsten, onzekerheden, fantasieën. Dat is een somber beeld. Ik denk dat we ons voordeel kunnen doen met de filosoof Philodemus. Voor hem was de essentie van vriendschap dat je openhartig kritiek kan leveren, maar ook makkelijk over je eigen fouten en onzekerheden kunt spreken. Je hart openen voor de ander, gericht op diens welbevinden. Met dat uitgangspunt kan een eerlijk gesprek tot diepere vriendschap of liefde leiden.”
6. Leer over jezelf door seks
“Nog iets waar we op vakantie alle tijd voor hebben is seks. Onze seksuele begeertes onthullen meer over onszelf dan we ons realiseren. De Amerikaanse Ayn Rand laat zien hoe iemand met weinig eigenwaarde zich aangetrokken voelt tot iemand die daar ook last van heeft. Dat is misschien wat simpel, maar ik denk wel dat als we onze seksuele verlangens in een bepaalde periode van ons leven nagaan we er ook achter komen hoe we ons in die periode voelden, en andersom.”
“Soms willen we vooral veiligheid, in een andere periode juist avontuur en experiment. Het is een van de belangrijkste manieren waarop we ons zelf uiten. Daarom zie ik seksualiteit als een sleutel tot zelfkennis. Door het gesprek met de ander over je seksuele verlangens aan te gaan, kun je die vergroten.”
7. Verwonder je ook nog na de vakantie
“Je kent het wel van de eerste dagen na je vakantie: je ziet je eigen buurt anders, verwonderd kijk je om je heen. Als een toerist. Of beter nog: als een kind. Mijn tip: oefen je in het vasthouden van die houding. Ook wanneer je weer op je werk bent. Stel jezelf voortdurend de waarom-vraag over aspecten van je leven, zoals een kind dat doet. Volgens Plato is verwondering de bron van alle filosofie. Dat ‘waarom?’ maakt je niet naïef, je houdt je levenservaring. Maar het maakt je vrijer en stelt je beter in staat zaken te veranderen. En het kan vooral helpen voorkomen dat je na je vakantie weer in routine en sleur vervalt.”
8. Nog altijd ontevreden?
“Misschien houd je een ontevreden gevoel, ook als je al deze tips hebt toegepast. Epicurus zou je dan aanraden je verlangens te analyseren. Die zitten ons namelijk het meest in de weg om te genieten. Natuurlijk kun je je vakantiedag laten verpesten omdat je voor het derde museum te weinig tijd had. Maar je kunt je ook afvragen waarom je dat nu zo erg vindt. Epicurus zei het mooi: ‘Niets is genoeg voor degene die genoeg te weinig vindt’. Oftewel: door te focussen op meer, verleer je te genieten van wat je al hebt.”
“Hij zag een verband met een tekort aan echt belangrijke zaken als liefde en veiligheid. Met onze verlangens proberen we de pijn over het gemis daarvan te compenseren. Ga dus voor jezelf na of je je ontevredenheid niet voedt door verlangens te koesteren die niet echt van belang zijn. Fijne vakantie!”
Bewerking van een artikel van Fokke Obbema – Bron: De Morgen
Lammert Kamphuis, Filosofie voor een weergaloos leven, De Bezige Bij, 17,99 euro